Köln Yunus Emre Enstitüsü’nün kültür programları kapsamında düzenlenen konferans, büyük ilgi gördü. Programda konuşmacı olarak yer alan, Hamburg Üniversitesi Şarkiyat Kürsüsü’nde uzun yıllar akademik çalışmalar yapmış ve dersler vermiş olan Dr. Gülfem Alıcı, “Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Tasavvufi Görüşleri” başlıklı sunumunda, tasavvuf tarihine dair genel bir çerçeve çizdikten sonra bu düşünce geleneğinin Erzurumlu İbrahim Hakkı’ya kadar uzanan serüvenini örneklerle anlattı.
Dr. Alıcı, özellikle seyr ü sülûk konusuna dikkat çekerek, Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın üç ciltlik eserinin beşinci babında ele aldığı “Hakk’a giden yolun basamaklarını” ayrıntılarıyla aktardı. Bu bağlamda İbrahim Hakkı’nın bazı konularda kendisinden önceki mutasavvıflardan farklı görüşler ortaya koyduğunu belirten Alıcı, zikir anlayışındaki özgün bir özelliğe vurgu yaptı. İbrahim Hakkı’nın faydalandığı kaynakta Kadirî geleneğinde yaygın olan cehrî (açıktan yapılan) zikir yer almasına rağmen, Marifetnâme adlı eserinde Nakşibendî geleneğine uygun hafî (sessiz) zikri benimsediğinin altını çizdi.
Buna göre nefis mertebeleri şu şekilde sıralandı:• Nefs-i Emmâre (kötülüğü emreden),
• Nefs-i Levvâme (kınayan, pişman olan),
• Nefs-i Mülheme (ilham alan),
• Nefs-i Mutmainne (tatmin olmuş),
• Nefs-i Râziye (Allah’tan razı olan),
• Nefs-i Marziyye (Allah’ın razı olduğu) ve
• Nefs-i Kâmile (kemâle ermiş, olgun nefis).
Alıcı, Müslüman bireyin bu mertebeleri aşarak nefsini terbiye ettiğini ve bu sürecin sonunda ruhani bir kemale ulaştığını ifade etti.
Gülfem Alıcı Kimdir?
Gülfem Alıcı, Hamburg Üniversitesi’nde İslami İlimler, Türkoloji ve Din Bilimleri alanlarında yüksek lisans eğitimini tamamladı. 2016 yılında, “17. Yüzyıl Osmanlı-Arap Tasavvufunda Nefs Anlayışı ve Nefs Terbiyesi” başlıklı teziyle doktorasını tamamladı.
2017–2021 yılları arasında Tübingen Eberhard Karls Üniversitesi’nde, “Din ve Akılcılık: Çoğul Toplumlarda Müslüman, Hristiyan ve Yahudilerin Hayat ve Düşüncelerinde İnanç ve Akıl” başlıklı BMBF destekli disiplinlerarası araştırma grubunda doktora sonrası araştırmacı olarak görev yaptı.
2021–2024 yılları arasında Hamburg Üniversitesi’nde Türkoloji Profesörü ve Türkoloji Kürsü Başkanı olarak görev alan Gülfem Alıcı, aynı zamanda Türkiye-Avrupa Merkezi (TEZ) müdürü olarak halka açık çeşitli konferanslar düzenledi. Ekim 2024’ten itibaren Hamburg Üniversitesi’ne bağlı olarak kendi araştırmalarına odaklanmaktadır.
Araştırma alanları arasında İslam ve Osmanlı dünyasının entelektüel tarihi, tasavvuf tarihi, yazma eser araştırmaları, Osmanlı döneminde bilgi transferi ve dönüşümü, geçmişte ve günümüzde tarikatlar yer almaktadır. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye ve Kafkasya’daki dini tasavvurlar, ideolojiler ve hareketler üzerine yoğunlaşmaktadır.
Hâlihazırda yürüttüğü projeler arasında, 15. ile 19. yüzyıllar arasında Osmanlı’da Fâtiha Sûresi yorumlarının düşünce, kültür ve sosyal tarih perspektiflerinden incelenmesi bulunmaktadır. Bir diğer araştırma projesi ise geç Osmanlı dönemindeki din değiştirenler üzerine olup, özellikle uzun 19. yüzyılda Hristiyan–Müslüman ilişkileri ile Alman–Osmanlı ilişkilerinin iç içe geçmiş tarihine odaklanmaktadır.
